Gynaecologische kanker: waarom vroege opsporing cruciaal is

Over Ada Oele

Ada Oele werkt sinds 6 jaar bij Instituut Verbeeten en is inmiddels 10 jaar radiotherapeut-oncoloog. Ze is onder andere gespecialiseerd in de behandeling van gynaecologische tumoren en ziet in haar dagelijkse praktijk veel vrouwen met baarmoeder- of baarmoederhalskanker.

Haar keuze voor dit vak kwam voort uit de combinatie van techniek en menselijkheid. “Radiotherapie is heel precies werk, waarbij we met geavanceerde apparatuur tumoren behandelen,” legt Ada uit. “Maar wat mij echt raakt, zijn de gesprekken met patiënten. Je begeleidt iemand in een heel kwetsbare periode van haar leven en je kunt het verschil maken door tijd te nemen, goed uitleg te geven en ook stil te staan bij emoties en vragen.”

Leeftijd en risico bij gynaecologische kanker

“Baarmoederkanker zien we vooral bij vrouwen na de overgang,” vertelt Ada. “Baarmoederhalskanker kan daarentegen ook bij jongere vrouwen voorkomen, soms al vanaf 25 jaar. In Nederland krijgen jaarlijks honderden vrouwen deze diagnose en ook bij Instituut Verbeeten zien we regelmatig patiënten uit beide groepen, wat benadrukt hoe belangrijk bewustwording en vroege opsporing zijn.”

Risicofactoren

Volgens Ada verschillen de risicofactoren per type kanker: “Bij baarmoederkanker spelen leeftijd, overgewicht en een hoge hoeveelheid oestrogenen in het lichaam een belangrijke rol. Voor baarmoederhalskanker zijn HPV-infectie en roken de grootste risicofactoren.”

“Veel mensen koppelen roken alleen aan longkanker, maar ook bij baarmoederhalskanker speelt het een rol. Roken zorgt ervoor dat een HPV-infectie minder goed door het lichaam wordt opgeruimd, waardoor het risico op kanker groter wordt.”

Klachten en signalen

Een belangrijk alarmsymptoom is onverwacht vaginaal bloedverlies. Ada legt uit: “Denk bijvoorbeeld aan bloedverlies na de overgang, onregelmatig bloedverlies tijdens de cyclus of bloedverlies tijdens of na geslachtsgemeenschap. Dat zijn signalen waarbij het belangrijk is om contact op te nemen met de huisarts.”

Behandeling

De behandeling hangt af van het stadium en de persoonlijke situatie van de patiënt. Ada vertelt: “Bij baarmoederkanker start de behandeling vaak met een operatie waarbij de baarmoeder en eierstokken worden verwijderd. Afhankelijk van de uitslag kan daarna aanvullende bestraling nodig zijn, uitwendig of inwendig. Bij baarmoederhalskanker is de behandeling meestal een combinatie van bestraling en chemotherapie, gevolgd door inwendige bestraling. Die gespecialiseerde inwendige behandeling vindt in Nederland onder andere plaats in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.”

Volgens Ada is vroege opsporing hierbij cruciaal: “Wanneer kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt, is de prognose vaak goed. Daarom zijn bevolkingsonderzoek en vaccinatie zo ontzettend belangrijk.”

Bijwerkingen bij bestraling

Net als bij andere vormen van bestraling kunnen er bijwerkingen optreden. “Vermoeidheid komt veel voor,” zegt Ada. “Daarnaast kunnen vrouwen last krijgen van plasklachten, darmklachten of littekenvorming in de vagina. Gelukkig is er vaak veel begeleiding mogelijk en besteden we aandacht aan leefstijl, want gezond leven, niet roken en in goede conditie blijven, kan helpen om de behandeling beter te doorstaan.”

Preventie: wat kun je zelf doen?

Ada noemt verschillende mogelijkheden om de kans op gynaecologische kanker te verkleinen of vroegtijdig op te sporen:

• HPV-vaccinatie: “Dit vaccin beschermt tegen de belangrijkste types van het HPV-virus en kan zo baarmoederhalskanker voorkomen. Zowel meisjes als jongens krijgen het aangeboden en het is belangrijk dat zoveel mogelijk jongeren zich laten vaccineren.”
• Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker: vrouwen vanaf 30 jaar krijgen iedere 5 jaar een uitnodiging voor een uitstrijkje of zelftest.
• Gezonde leefstijl: voldoende bewegen, gezond eten en een gezond gewicht verkleinen het risico op baarmoederkanker.

Openheid en begeleiding

Over de impact van deze diagnoses vertelt Ada: “Er rust soms nog een taboe op gynaecologische kanker, bijvoorbeeld omdat het ook gaat over seksualiteit. Ik merk dat vrouwen het moeilijk vinden om hierover te praten. Daarom geef ik altijd aan dat bij mij dit onderwerp bespreekbaar is. Daarnaast kunnen onze maatschappelijk werkers vrouwen en hun naasten ondersteunen, juist ook bij de emotionele en relationele gevolgen.”

Samenwerking

De behandeling van gynaecologische tumoren vraagt om nauwe samenwerking. “Binnen Instituut Verbeeten werken we intensief samen in een team van drie vrouwelijke radiotherapeut-oncologen, laboranten, diëtisten, maatschappelijk werkers en doktersassistenten,” zegt Ada. “Daarnaast hebben we korte lijnen met gynaecologen en oncologen uit de regio, zodat elke patiënt de best passende behandeling krijgt.

In de regio werken we bovendien samen met het Gynaecologisch Oncologisch Centrum Zuid (GOCZ). Ook vindt er wekelijks een regionaal overleg plaats, waarin de verschillende specialisten gezamenlijk de beste aanpak voor iedere patiënt bespreken. Daarnaast ben ik lid van het Landelijk Platform Radiotherapie van Gynaecologische Tumoren (LPRGT). Daar bespreken we de landelijke richtlijnen en ontwikkelingen, zodat we de zorg verder kunnen verbeteren en op elkaar kunnen afstemmen.”

Tot slot

Ada sluit af met een duidelijke boodschap: “De HPV-vaccinatie en het bevolkingsonderzoek zijn ontzettend belangrijk. Hoe meer vrouwen én mannen hieraan deelnemen, hoe minder vaak we in de toekomst uitgebreide behandelingen hoeven te geven.”

Meer informatie en lotgenotencontact

Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (Rijksoverheid)
Voor meer informatie over het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

HPV-vaccinatie (RIVM)
Voor vaccineren tegen HPV

Stichting Olijf
Olijf biedt steun en informatie aan vrouwen die gynaecologische kanker hebben (gehad) en hun naasten. Olijf draagt ook, op basis van ervaringsdeskundigheid, bij aan preventie en goede kwaliteit van zorg en leven.

Centra voor leven met en na kanker (IPSO)
De gevolgen van de behandeling kunnen veel invloed hebben op het dagelijks leven. Op emotioneel, maar ook op praktisch vlak, met betrekking tot werk, studie of sociale contacten. Het is van belang dat patiënten, naasten en nabestaanden over hun problemen kunnen praten en adequate hulp krijgen als ze dat wensen.